ශ්‍රී ලංකාවේ බස්නාහිර පළාතේ කැලණිය  බොල්ලෑගල ප්‍රදේශයේ මානෙල්වත්ත විහාරය පිහිටා ඇත. මෙම විහාරස්ථානය ශ්‍රී ලංකාවේ අගනුවර වන කොළඹ සිට කිලෝමීටර් 10ක් පමණ උතුරින් පිහිටා ඇත. කැලණිය ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත් ප්‍රදේශයක් වන අතර මානෙල්වත්ත විහාරස්ථානයට මදක් දුරින් පිහිටි සුප්‍රසිද්ධ කැලණිය රජ මහා විහාරය එයට නිදසුන් දරයි.මානෙල්වත්ත විහාරස්ථානයට කොළඹ සිට කොළඹ-නුවර මාර්ගයෙන් (A1) හරහා ප්‍රවේශ විය හැකි අතර, එම නිසා දේශීය සහ විදේශීය සංචාරකයන්ට පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය හැකිය.ඉතා නිස්කලංක වටපිටාවක් සහිත එහි පිහිටීම, නාගරික ජීවිතයේ කාර්‍යබහුලත්වයෙන් බැහැරව භාවනා කිරීමට සහ අධ්‍යාත්මික ක්‍රියාකාරකම්වල යෙදීම සඳහා සුදුසු පරිසරයකින් යුක්තය.මෙම විහාරය, සංස්කෘතික, ඉතිහාසමය හා ආගමික වටිනාකම්වලින් යුත් ස්ථානයක් වන අතර, ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධ සම්ප්‍රදායන් සඳහා හොඳම උදාහරණයක් වේ.මෙය නූතන ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධයින්ගේ ආගමික නැඹුරුකම සහ ජාත්‍යන්තර බෞද්ධ සම්බන්ධතා සඳහා මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස කටයුතු කරයි.

මනෙල්වත්ත විහාරය, ශ්‍රී ලංකාවේ අනුරාධපුර හා පොළොන්නරු යුගවල වැනි පුරාතන විහාර සමඟ සැසඳීමේ දී මෙය නවීන විහාරයකි.20වැනි ශතවර්ෂයේ දී පිහිටුවා ඇති මෙම විහාරය, කැලණිය ප්‍රදේශයේ බෞද්ධ ප්‍රජාව සඳහා ආරම්භ කරනු ලැබීය. "මානෙල්" යන්නෙන් නිල් මානෙල් මල, එමඟින් බෞද්ධ සාම්ප්‍රදායික ප්‍රතිරූපයත්, "වත්ත" යන්නෙන් උද්‍යානයත් අර්ථ දක්වයි. විහාරයේ නමෙන්ම එහි උද්‍යානයක් වැනි පරිසරය හා ආගමික අවබෝධයක් කියවේ.

මනෙල්වත්ත විහාරය, ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධ විහාර අතර නවීන හා වාස්තු විද්‍යාත්මක සැලසුම් සඳහා ප්‍රසිද්ධය. බොහෝ දෙනාගේ ආකර්ෂණය යොමු වන්නේ මෙහි චීන,ජපන් විහාරස්ථාන ආකාරයට සකසා ඇතැයි යන මතයෙනි. මෙය අති විශාල හා පුළුල් විහාරයක් වන අතර, ප්‍රධාන කෝවිල, ධර්ම ශාලා, චෛත්‍යය සහ භික්ෂුන් හා භික්ෂුනින්ට පදිංචි වීමට ස්ථාන ඇතුළත් විශේෂ තැනිතලා ගොඩනැගිලි රාශියක් පවතී. විහාරයේ ගොඩනැගිලි සාම්ප්‍රදායික බෞද්ධ විහාරාගාරවල ලක්ෂණවලින් යුතු අතර, නවීන හා කාලීන වාස්තු විද්‍යාත්මක සංකල්පයන් ඇතුළත් වේ. විහාරය සාම්ප්‍රදායික බෞද්ධ විහාර ගොඩනැගිලි ආකෘති, වර්ණ සහ අලංකරණ, සමඟ නවීන ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීම් තාක්ෂණය මඟින් සිදු කර ඇත. විහාරය සැලසුම් කර ඇත්තේ බෞද්ධ ආගමික මූලධර්මයන්, එනම් විහාරස්ථානයේ සාමකාමී, සරල පරිසරයක් නිර්මාණය වන ආකාරයටයි. විහාරය තුළ ඇති විශාල බුදු පිළිමය, ධ්‍යානාසන (ඉඳ සිටීම) ආකාරයේ ඇති අතර, බුදුන්ගේ ආලෝකීභාවය හා පඤ්ඤාව එමඟින් පිළිබිඹු කෙරේ. විහාරයේ විශේෂ ලක්ෂණය වනුයේ එහි ආගමික හා අධ්‍යාපනික කටයුතු සඳහා මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වීම ය.එනම් එය පූජාවන් සඳහා පමණක් නොව, බෞද්ධ අධ්‍යයනය හා ආගමික ක්‍රියාකාරකම් සිදු කරන ස්ථානයක් වීමයි.

මනෙල්වත්ත විහාරය, ජාත්‍යන්තර බෞද්ධ සම්බන්ධතා වර්ධනය කිරීම සඳහා කටයුතු කරන විහාරයක් බවත් හැඳින්විය හැකිය. විහාරයේ ජාත්‍යන්තර බෞද්ධ සම්මන්ත්‍රණ, භාවනා වැඩසටහන්, හා සංස්කෘතික හුවමාරු වැඩසටහන් ජාත්‍යන්තර වශයෙන් සිදු කරනු ලබයි.මෙය සමාජීය කටයුතු සඳහා ද යොදා ගැනෙන අතර "දාන" යන බෞද්ධ සංකල්පය සමඟින්, විහාරය අවට ප්‍රදේශයේ පීඩාවට පත් ජනතාවට ආධාර කිරීමේ කටයුතු සිදු කරයි.දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර සංචාරකයින් විහාරයේ සංස්කෘතික උත්සවයන් සඳහා සහභාගී වී අත්දැකීම් ලබා ගන්නා අතර මෙම විහාරස්ථානය බෞද්ධ ආගමික මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස වැදගත් භූමිකාවක් දරයි.

තිසාරා රාජපක්ෂ.