දීපවාලි, හෙවත් දීවාලි ආලෝකය සංකේතවත් කරන පූජාව ඉන්දියාවේ සහ ලොව පුරා ඉන්දියානු ප්‍රජාවන්,හින්දු භක්තිකයන් අතර සමරනු ලබන වඩාත්ම වැදගත් උත්සවයකි. මෙම පස් දින උත්සවය, බොහෝ විට "ආලෝක මංගල්‍යය" ලෙසින් හඳුන්වනු ලබයි. එය සංකේතවත් කරන්නේ අන්ධකාරයට එරෙහිව ආලෝකයේ ජයග්‍රහණය, නොදැනුවත්කමට එරෙහිව දැනුම සහ නපුරට එරෙහිව යහපත ජය ගැනීම යනුවෙනි. උත්සවය සාමාන්‍යයෙන් ඔක්තෝබර් හෝ නොවැම්බර් මාසවල, හින්දු චන්ද්‍ර සූර්ය දින දර්ශනයට සමගාමීව, විශේෂයෙන්ම කාර්තික 15 වැනි දිනට යෙදේ.

ඓතිහාසික වැදගත්කම

දිවාලි උත්සවයේ මූලාරම්භය විවිධ ප්‍රදේශ සහ සංස්කෘතීන් අතර වෙනස් වීම දක්නට ලැබේ.නමුත් කථා කිහිපයක් එහි සැමරුම සමඟ පොදුවේ සම්බන්ධ වේ. උතුරු ඉන්දියාවේ දීවාලි උත්සවය සමරනු ලබන්නේ රාම දෙවියන්, ඔහුගේ බිරිඳ සීතා සහ සහෝදර ලක්ෂ්මණ වසර 14ක පිටුවහල්ව සිට අයෝධ්‍යාවට නැවත පැමිණීම සහ රාවණා නම් යක්ෂ රජුගේ පරාජයෙන් පසුවය. අයෝධ්‍යාවේ වැසියන් ඔවුන්ව නිවසට පිළිගැනීම සඳහා දියාවන් (තෙල් පහන්) වලින් රාජධානිය ආලෝකවත් කළහ.
දකුණු ඉන්දියාවේ දීපවාලී උත්සවය, යහපතෙහි ජයග්‍රහණය සංකේතවත් කරමින් නරකාසුර යක්ෂයාට එරෙහිව ක්‍රිෂ්ණා දෙවියන්ගේ ජයග්‍රහණයට ගෞරවයක් වශයෙන් පවත්වති. බටහිර ඉන්දියාවේ විශේෂයෙන් ගුජරාටයේ, දීවාලි උත්සවය නව වසර සැමරීම සනිටුහන් කරන අතර, ධනයේ සහ සෞභාග්‍යයේ දේවතාවිය වන ලක්ෂ්මි දේවතාවියට ගෞරව කරයි. ජෛන ආගමේ දී දීවාලි යනු, මහාවීර දෙවියන් විසින් මෝක්ෂය (විමුක්තිය) ලබා ගැනීමයි. ගුරු හර්ගොබින්ද් ජී සිරගත කිරීමෙන් නිදහස් වීම සනිටුහන් කරමින් සීක්වරු බන්ඩි චෝර් දිවාස් සමරති.
සූදානම් කිරීම් සහ චාරිත්‍ර

දීපවාලී උත්සවය දින පහක් පුරා විහිදෙන අතර, ඒ සෑම අංගයකම එහි වැදගත්කම සහ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර පවතී. උත්සවයට සූදානම් වීම බොහෝ විට සති කිහිපයකට පෙර ආරම්භ වේ. ගෙවල් පිරිසිදු කර, වර්ණ කුඩු, බත් සහ මල් පෙති, වර්ණවත් රටා වලින් සාදන ලද රංගෝලි වලින් සරසා ඇති අතර දොරවල් අඹ කොළ සහ මැරිජෝල්ඩ් වලින් සාදන ලද තොරන් (සැරසිලි මල්මාලා) වලින් අලංකාරව සරසනු ලබති.හිස තෙල් ගෑම ,නානු ගා ස්නානය කිරීම චාරිත්‍රානුකූලව සිදු කරයි.පහන් ආලෝක පූජාව හරහා සෞභාග්‍ය හා සශ්‍රීකත්වය අපේක්ෂා කරමින් හින්දු භක්තිකයන් පහන් ආලෝකවත් කරති.උත්සවයේ පස් දිනයන් ගෙවෙන ආකාරය එනම්,
1 වන දිනය: ධනය සහ සමෘද්ධිය සඳහා කැප වූ උත්සවයේ ආරම්භය දන්තෙරාස් සනිටුහන් කරයි. මිනිසුන් නව උපකරණ, රන් හෝ රිදී මිලදී ගන්නේ එය වාසනාව ගෙන දෙන බව විශ්වාස කරමිනි.මෙය උත්සව ආරම්භක දිනයේ දී සිදු කරයි.
දෙවන දිනය 
දෙවන දවස ආරම්භ කරනුයේ, නරක චතුර්දාෂී හෝ චූටි දීවාලී යනු නරකාසුරාට එරෙහිව ක්‍රිෂ්ණා දෙවියන්ගේ ජයග්‍රහණය බැතිමතුන් සිහිපත් කරන විටය. දීපවාලී උත්සවයේ දී මිනිසුන් අඳුර දුරු කිරීම සංකේතවත් කරමින් පහන් දල්වා රතිඤ්ඤා පුපුරවති.
තෙවන දිනය 
දිවාලි උත්සවයේ ප්‍රධාන දිනයයි. දේවතාවියට තම නිවෙස්වලට ආරාධනා කරමින් පවුලේ පිරිස් ලක්ෂ්මි පූජාව පවත්වති. ඔවුන් පහන් දල්වා, ගිනිකෙළි පත්තු කර, රසකැවිලි හා තෑගි හුවමාරු කර ගැනීම දක්නට ලැබෙන සුවිශේෂත්වයකි. රාත්‍රී අහස ගිනිකෙළි වලින් ආලෝකමත් වන අතර,අහස පුරා දීප්තිමත් ආලෝකයක් නිර්මාණය කරයි.
සිව්වන දිනය
වර්ෂාවෙන් සහ ගංවතුරෙන් ගම්වැසියන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ක්‍රිෂ්ණා දෙවියන් විසින් ගෝවර්ධන් කන්ද ඔසවා තැබීමට ගෝවර්ධන් පූජාවට ගෞරවය දැක්වීම සිදු කරයි. කන්ද සංකේතවත් කිරීමට සහ යාඥා කිරීමට මිනිසුන් විශාල ආහාර කන්දක් පිළියෙළ කරති.
5 වන දිනය
පස්වන දිනයේදී භායි ඩූජ් සහෝදර සහෝදරියන් අතර ඇති බැඳීම සමරති. සහෝදරියන් තම සහෝදරයන්ගේ යහපැවැත්ම වෙනුවෙන් යාච්ඤා කරන අතර, සහෝදරයන් ඔවුන්ගේ ආදරය සහ ආරක්ෂාව සංකේතයක් ලෙස තෑගි ලබා දීම කැපී පෙනෙන දර්ශනයකි.

සංස්කෘතික වැදගත්කම

දීපවාලි උත්සවය ආගමික සීමාවන් ඉක්මවා යන අතර, විවිධ ප්‍රජාවන් අතර සමගිය හා සැමරුම් ආත්මයක් මූර්තිමත් කරයි. පවුල් සහ මිතුරන්  ඒකරාශී වී සැමරීමටත්, ආහාර බෙදා ගැනීමට සහ චාරිත්‍ර වාරිත්‍රවලට සහභාගී වීමට එක්වන බැවින් එය එකමුතුකම පෝෂණය කිරීමක් ලෙස දැකගත හැකිය. මෙම උත්සවය පුණ්‍ය ක්‍රියාවන් සහ කරුණාවේ ක්‍රියාවන් සදහා ජනතාව දිරිමත් කරයි.ඇති නැති පිරිස් උදෙසා අවශ්‍යතා ඇති අයට දීමේ සහ උපකාර කිරීමේ වටිනාකම ශක්තිමත් කිරීමක් ලෙස  උත්සවය මගින් දැකිය හැකිය.
සංස්කෘතික වශයෙන්, දීවාලි කලාත්මක ප්‍රකාශනයන රාශියක් හින්දු ජනයාට ආස්වාදයක් ලබා දෙයි. සාම්ප්‍රදායික නැටුම්, සංගීතය සහ නාට්‍ය සංදර්ශන බොහෝ විට හින්දු මිථ්‍යා කථා වලින් නිරූපණය වන අතර නූතන සැමරුම් සමකාලීන කලා ආකෘතීන් ඇතුළත් වේ. මෙම උත්සවය සූපශාස්ත්‍ර නිර්මාණශීලීත්වයට අනුබල දීම්ද්ක් ලෙස හදුනාගත හැකිය. පවුල්වල රසකැවිලි සහ රසවත් කෑම වර්ග රාශියක් පිළියෙළ කරයි.එම විවිද ආහාර වට්ටෝරුවල කලාපීය වෙනස්කම් පෙන්වයි.

ආර්ථික බලපෑම

විශේෂයෙන්ම ආගන්තුක සත්කාර සහ විනෝදාස්වාදය වැනි අංශවල දී මෙම උත්සවය ආර්ථිකයට සැලකිය යුතු ලෙස බලපෑමක් එල්ල කරයි. මිනිසුන් නව ඇඳුම්, තෑගි සහ සැරසිලි මිලදී ගන්නා බැවින්, ව්‍යාපාරවල විකුණුම් ඉහළ ආදායමක් ලබයි. වෙළඳපල උත්සව භාණ්ඩ වලින් පිරුණු ක්‍රියාකාරකම්වල ජවසම්පන්න මධ්‍යස්ථාන බවට පත්වේ. පරිසර දූෂණය පිළිබඳ පාරිසරික ගැටළු පරිසර හිතකාමී සැමරුම් සඳහා වැඩෙන ප්‍රවණතාවයට හේතු වී ඇතත්, ගිනිකෙළි සමාගම් අලෙවියෙහි වර්දනයවීමක් ද දක්නට ලැබේ.
මෑත වසරවල දී දිවාලි උත්සවය විශේෂයෙන් නාගරික ප්‍රදේශවල වර්ධනය වී ඇත. බොහෝ දෙනෙක් පරිසර හිතකාමී සැරසිලි සහ ගිනිකෙළි සඳහා තෝරා ගැනීමත් සමඟ තිරසාරත්වය කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කරයි. ලොව පුරා සම්ප්‍රදායන් සහ සිරිත් විරිත් පුළුල් ලෙස හුවමාරු කර ගැනීමට ඉඩ සලසමින් සමාජ මාධ්‍ය මිනිසුන් ඔවුන්ගේ සැමරුම් බෙදා හදා ගැනීමට අවස්තාව ලබා දී ඇත.
දීපවාලී උත්සවය එහි සාම්ප්‍රදායික මූලයන් රඳවා ගන්නා අතරම, අවශ්‍යතාවය සහ සංස්කෘතික සංවේදීතාව පිළිබඳ දැනුවත්භාවය වැඩි වෙමින් පවතී. අන්තර් ආගමික සැමරුම් සහ විවිධ ප්‍රජාවන්ගේ සහභාගීත්වය මගින් උත්සවයේ විශ්වීය බලාපොරොත්තුව, ආලෝකය සහ හොඳ හිත පිළිබඳ පණිවිඩය පිළිබිඹු කරයි.
දීවාලි උත්සවයක් පමණක් නොවේ; එය මිනිසුන් එකට බැඳ තබන වටිනාකම් සහ විශ්වාසයන්ගේ පිළිබිඹුවකි. එය ආලෝකය සහ අන්ධකාරය අතර සදාකාලික සටන නිරූපනය කරයි. ඔවුන්ගේ ජීවිත තුළ දැනුම, ප්‍රීතිය සහ සහජීවනය ගොඩනැගීමට පුද්ගලයන් දිරිමත් කරයි. පහන් දල්වා ගිනිකෙළි පත්තු කරන විට, ඔවුන් එසේ කරන්නේ පැරණි සම්ප්‍රදායන්ට ගරු කිරීමට පමණක් නොව, මතකයන් නිර්මාණය කිරීමට සහ පරම්පරාවන් ඉක්මවා යන සම්බන්ධතා ඇති කර ගැනීමට ය.දීපවාලී උත්සවය හරහා  ජනතාව අතර ශක්තිමත් පවුරක් නිර්මාණය කරයි.

තමාලී පතිරාජ.