ශ්‍රී ලංකාවට එහි භූගෝල විද්‍යාව, විවිධ ජනවාර්ගික ප්‍රජාවන් සහ යටත් විජිත බලපෑම් අනුව හැඩගැසුණු පොහොසත් හා සංකීර්ණ දේශපාලන ඉතිහාසයක් ඇත. ඒ පිළිබඳ සලකා බැලූ විට විවිධ දේශපාලන යුගයන් අපට හමු වේ.

පුරාණ සහ මධ්‍යතන යුගයන් එනම් මුල් රාජධානිවල දී (ක්‍රි.පූ.500-ක්‍රි.ව.1505) ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන භූ දර්ශනය අනුරාධපුර සහ පොළොන්නරුව රාජධානි විසින් ආධිපත්‍යය දැරීය. බුද්ධාගම රාජ්‍ය පාලනයේ ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කරමින්, දිවයින සිංහල රජවරුන් අනුප්‍රාප්තිකයෙන් පාලනය විය. එමෙන් ම උතුරු ප්‍රදේශවල සැලකිය යුතු දෙමළ රාජධානි ද විය. ඒ අතර ශ්‍රී ලංකාව විදේශ ආක්‍රමණවලට ද ලක් විය.ශ්‍රී ලංකාව දකුණු ඉන්දියාවෙන් ආක්‍රමණ කිහිපයකට මුහුණ දුන් අතර, විශේෂයෙන්ම 10 වැනි සහ 11 වැනි සියවස්වල චෝළයන් විසින් ආක්‍රමණය කරන ලදී.මහනුවර රාජධානිය විදේශ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වෙමින් මධ්‍යම කඳුකරයේ සැලකිය යුතු බලයක් ලෙස මතු විය.

ඉන් පසු යටත් විජිත යුගය (1505 - 1948) ආරම්භ විය. පළමුව පෘතුගීසින් 1505 - 1658 කාල වකවානුව තුළ  වෙරළබඩ ප්‍රදේශ පාලනය කරමින් පැවැත්ම තහවුරු කළ පළමු යුරෝපීයයන් පෘතුගීසීන් ය. ඔවුන් ක්‍රිස්තියානි ධර්මය හඳුන්වා දුන් අතර වෙළඳාමේ ආධිපත්‍යය දැරීමට උත්සාහ කළහ. ඉන් පසු 1658 - 1796 කාල සීමාව තුළ ලන්දේසීන් විසින් පෘතුගීසීන් පලවා හැර සමුද්‍ර පළාත්වල තම පාලනය පුළුල් කරන ලදී. වෙළඳාම සහ ආර්ථික සූරාකෑම කෙරෙහි ඔවුන්ගේ අවධානය යොමු විය. තව ද 1796 - 1948 කාලයේ දී බ්‍රිතාන්‍යයන් ලන්දේසීන්ගෙන් අත්පත් කරගෙන ක්‍රමක්‍රමයෙන් මුළු දිවයිනම තම පාලනය ව්‍යාප්ත කරමින් 1815 දී මහනුවර රාජධානිය ඈඳා ගත්හ. “ඉංග්‍රීසි” පරිපාලන භාෂාව බවට පත් වූ අතර බටහිර පන්නයේ පාලනය හඳුන්වා දෙන ලදී. තේ, රබර් සහ පොල් වැවිලි ආර්ථිකය පරිවර්තනය කළේය. ස්වාධීනත්වය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින ව්‍යාපාර ගොඩනැගීමත් සමඟ නූතන දේශපාලන විඥානයක් මතු විය.

ඉන් පසු පශ්චාත්-නිදහස් යුගය ආරම්භ විය. එනම් 1948 යටත් විජිතවාදීන්ගෙන් නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසු සිට වර්ථමාන දේශපාලන යුගය වන තුරු කාල සීමාවයි. 1948 පෙබරවාරි 04 වැනි දින නිදහස ලැබීය. ශ්‍රී ලංකාව, එකල “සිලෝන්” ලෙස හඳුන්වනු ලැබීය. එය බ්‍රිතාන්‍ය පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය තුළ ඩොමීනියන් තත්ත්වයක් යටතේ පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සම්මත කළේය.පළමු අගමැති වූයේ එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ (එජාප) ඩී.එස්.සේනානායක මහතා ය. දේශපාලන වර්ධනයන් 1950-1970 කාල තුළ දී කැපී පෙනිණි. ඉන් පසු1956 දී ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයේ එස්.ඩබ්ලිව්.ආර්.ඩී බණ්ඩාරනායක බලයට පත් වූයේ සිංහල ජාතිකවාදය ප්‍රවර්ධනය කරමින් සිංහල භාෂාව රාජ්‍ය භාෂාව බවට පත් කරමිනි. විශේෂයෙන්ම සිංහල බහුතරය සහ දෙමළ සුළුතරය අතර වාර්ගික ආතතීන් ඉහළ යාම ආරම්භ වූයේ මෙම කාලය තුළදී ය. ලොව ප්‍රථම අගමැතිනිය වූ සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක යටතේ නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කර ගනිමින් 1972 දී ශ්‍රී ලංකාව ජනරජයක් බවට පත් විය.

1983-2009 කාලය තුළ සිවිල් යුද්ධ සමයක් ශ්‍රී ලංකා දේශපාලනය තුළ දක්නට ලැබුණි. වාර්ගික ආතතීන් ආන්ඩුව සහ ස්වාධීන දෙමළ රාජ්‍යයක් අපේක්ෂා කළ දෙමළ ඊළාම් විමුක්තිකයින් (එල්ටී.ටී.ඊ) අතර එය මහා පරිමාණයේ සිවිල් යුද්ධයක් දක්වා වර්ධනය විය. ගැටුමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සැලකිය යුතු ජීවිත හානි සහ සිවිල් වැසියන් අවතැන් විය. 2009 වසරේ මහින්ද රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා යටතේ යුද්ධය අවසන් වූයේ ශ්‍රී ලංකා හමුදාව විසින් එල්.ටී.ටී.ඊ. නායක ප්‍රභාකරන් විනාශ කර දැමීමත් සමඟ ය.

පශ්චාත් යුධ යුගය සහ දේශපාලන වෙනස්කම් දෙස අවධානය යොමු කළ විට වාර්ගික දුක්ගැනවිලි ආමන්ත්‍රණය කිරීමේ අභියෝග පැවතියද පශ්චාත් යුධ සමයේ ''අවධානය නැවත ගොඩනැගීම” සහ “ප්‍රතිසන්ධානය” වෙත යොමු විය. 2015 දී මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා ලෙස තේරී පත් වූයේ යහ පාලනය සහ දූෂණ විරෝධී ප්‍රතිසංස්කරණ පොරොන්දු වෙමිනි. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ 2019 දී ජනාධිපති බවට පත් වූ අතර, ඔහුගේ ධුර කාලය ආර්ථික අභියෝග සහ දේශපාලන නොසන්සුන්තාවයෙන් සලකුණු වූ අතර, 2022 අර්බුදය අතරතුර ඔහුගේ ඉල්ලා අස්වීමෙන් අවසන් විය. වත්මන් දේශපාලන භූ දර්ශනය රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා 2022 දී ජනාධිපති ධුරයට පත් වූයේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සහ අර්බුදයට පිළියම් යෙදීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමිනි. ශ්‍රී ලංකාව දිගුකාලීන ස්ථාවරත්වය සහ සංවර්ධනය සඳහා උත්සාහ කරමින් දේශපාලන, ආර්ථික සහ වාර්ගික සංකීර්ණතා ඔස්සේ ගමන් කරයි.

ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපතිවරුන්ගේ ඉතිහාසය පිළිබඳ අවධානය යොමු කළ විට, ශ්‍රී ලංකාවෙහි ජනාධිපතිවරයා මෙරට පළමු පුරවැසියා ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර ඔහු රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයෙහි ද ප්‍රධානියා වේ. ජනාධිපතිවරයා ශ්‍රී ලංකාවෙහි ප්‍රමුඛතම දේශපාලන චරිතය ලෙස සැළකෙයි. ජනාධිපති තනතුර 1972 වසරෙහි දී වඩාත් කතා බහට ලක්වූ අතර එවකට දී එය සම්මාණනීය තනතුරක් ලෙස හඳුන්වා ඇත. ජේ. ආර්. ජයවර්ධන විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පරිදි මෙම තනතුර වෙත විධායක බලය එක් කරනු ලැබී ය. ඒ අනුව 1978 වසරේ දී සකසන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව විධායක බලතල සහිත ජනාධිපතිවරයෙකු පළමු වරට තෝරා ගැනීම සිදු කෙරුණේ 1982 වසරේදී ය. හිටපු ජනාධිපති ජේ. ආර් ජයවර්ධන (ජුනියස්‌ රිචඩ් ජයවර්ධන) මූලික වී සකසන ලද මෙම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් විධායක බලතල අනුව “ශ්‍රී ලංකාවේ විධායක ජනාධිපතිවරයෙකුට නොහැකි වන්නේ ගැහැණියක පිරිමියෙකු කිරීමට හෝ පිරිමියෙකු ගැහැණියක කිරීමට පමණයි” යැයි ද සඳහන් විය. බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත යුගයෙන් පසු නිදහස් ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව 1972 දී බිහිවුණ අතර ඉන් වසර කිහිපයක් ඉකුත්ව ගිය තැන දෙවන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ද නිර්මාණය කෙරිණි.එලෙස 1978 වසරේ බිහිවූ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට මේ දක්වා සංශෝධන 21ක් හඳුන්වා දී ඇත. ජනාධිපතිවරුන් තෝරා ගැනීම සඳහා මේ වන විට ශ්‍රී ලංකාව තුළ මැතිවරණ 09 පවත්වා ඇති අතර ඉතිහාසයේ සිට මෙතෙක් ශ්‍රී ලංකාව පාලනය කළ විධායක ජනාධිපතිවරුන් ගණන 09 කි.

ඒ 1982 දී ජේ.ආර් ජයවර්ධන මහතා එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන් ඡන්ද 3450811කින් ජයග්‍රහණය කර ශ්‍රී ලංකාවේ පළමු වන විධායක ජනාධිපති ධුරයට පත්විය(1978 පෙබරවාරි 04 - 1989 ජනවාරි 02). ඉන් පසුව 1988 දී රණසිංහ ප්‍රේමදාස මහතා එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන් ඡන්ද 2569198කින් ශ්‍රී ලංකාවේ දෙවන ජනාධිපති බවට පත් විය(1989 ජනවාරි 02 - 1993 මැයි 01). 1993 මැයි 01 දින රණසිංහ ප්‍රේමදාසගේ මරණයෙන් පසු අගමැති වී සිටි ඩී.බී. විජේතුංග මාතා වැඩ බලන  ජනාධිපති බවට පත් විය. ඔහු ශ්‍රී ලංකාවේ තුන් වන විධායක ජනාධිපතිවරයා වේ (1993 මැයි 07 - 1994 නොවැම්බර් 12). 1994 පොදුජන එක්සත් පෙරමුණ යටතේ  තරග කළ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග මැතිණිය හතරවන විධායක ජනාදිපති ධූරය ජය ගැනීමට සමත් විය. මෙම ජනාධිපතිවරණයේ විශේෂත්වය වන්නේ ජනාධිපතිවරණය සඳහා කාන්තාවන් දෙදෙනකුට පෙනී සිටීමයි. ඒ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග සහ ගාමිණී දිසානායක මහතාගේ බිරිඳ වන ශ්‍රීමති දිසානායකයි. ඉන් පසු 1999 දෙසැම්බර් 21 දින ජනාධිපතිවරණය පැවැත්විය. එහි දී පොදු ජන එක්සත් පෙරමුණ යටතේ තරග කළ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක කුමාරතුංග මැතිනිය ජනාධිපති බවට පත්විය (1994 නොවැම්බර් 12 - 2005 නොවැම්බර් 19). ඉන්පසු එක්සත් ජනතා නිදහස් සන්ධානය යටතේ තරග වැදී 2005 වර්ෂයේ දී මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා ජයග්‍රහනය කර ශ්‍රී ලංකාවේ පස්වන විධායක ජනාධිපතිවරයා බවට පත්විය.ඉන් පසු 2010 වර්ෂයේ ජනාධිපතිවරණය පැවැත්විය. එමගින් දිගින් එක්සත් ජනතා නිදහස් සන්ධානය යටතේ නැවතත් මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා ජනාධිපති බවට පත්විය(2005 නොවැම්බර් 19 - 2015 ජනවාරි 09).ඉන්පසු 2015 දී මෛත්‍රිපාල සිරිසේන මහතා නව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පෙරමුණෙන් තරඟ වැදී ශ්‍රී ලංකා හය වන විධායක ජනාධිපති බවට පත්විය(2015 ජනවාරි 09 - 2019 නොවැම්බර් 16). ඉන්පසු 2019 වර්ෂයේ ජනාධිපතිවරණයේ දී ශ්‍රී ලංකා පොදු ජන පෙරමුණෙන් තරග වැදී  ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා හත්වන විධායක ජනාධිපති බවට පත් විය(2019 නොවැම්බර් 17 - 2022 ජූලි 14).2022 ජූලි 14 ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වීමෙන් පසු ජනමත විමසුමකින් රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා අට වන විධායක ජනාධිපති ධූරයට පත් වූයේ 2022 වර්ෂයේ ය(2022 ජූලි 20 - 2024 සැප්තැම්බර් 22). අවසන් වශයෙන් 2024 ජනාධිපතිවරණය තුලින් ජාතික ජන බලවේගයෙන් තරඟ වැදී ජයග්‍රහණය කර අනුර කුමාර දිසානායක මහතා නව වන විධායක ජනාධිපති එනම් වර්තමාන ජනාධිපති ලෙස කටයුතු කරනු ලබයි(2024 සැප්තැම්බර් 22). 

ශ්‍රී ලංකාවේ වර්තමාන ජනාධිපති වරයා වන ඔහු අනුරුද්ධ පොල්වත්තේගෙදර කුමාර දිසානායක වේ. 1968 නොවැම්බර් 24 උපත ලබා ඇති අතර ඔහුගේ ගම් ප්‍රදේශය වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ තඹුත්තේගම ප්‍රදේශයයි. අනුර කුමාර මහතා කුරුණෑගල සහ පසුව කොළඹ දිස්ත්‍රික්කය වැනි මැතිවරණ කොට්ඨාශ නියෝජනය කරමින් බහු වාර සඳහා පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු (පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී) වී ඇත. අනුර කුමාර ශිෂ්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වය හරහා සිය දේශපාලන ගමන ආරම්භ කළේ 1980 දශකයේ අග භාගයේදී ය. ඔහු විප්ලවවාදී පරමාදර්ශ සඳහා ප්‍රසිද්ධ මාක්ස් ලෙනින්වාදී පක්ෂයක් වූ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණට සම්බන්ධ විය.ඔහු පක්‍ෂ ශ්‍රේණිය හරහා නැඟී සිටි අතර අවසානයේ 2014 දී සෝමවංශ අමරසිංහගෙන් පසුව එහි නායකයා බවට පත්විය. ඔහුගේ ප්‍රබල කථික කුසලතා සහ දූෂණ විරෝධී ස්ථාවරය සඳහා ප්‍රසිද්ධියට පත් ඔහු, වැරදි කළමනාකරණය, දූෂණය සහ සාමාන්‍ය පුරවැසියන්ගේ අවශ්‍යතා සපුරාලීමට අපොහොසත් වීම සම්බන්ධයෙන් පාලක පක්ෂ නිරන්තරයෙන් විවේචනය කර ඇත. 2019 ජනාධිපතිවරණයේ දී අනුර කුමාර දිසානායක එ.ජා.ප යේ අපේක්ෂකයා ලෙස තරග කළේ දූෂණය, ආර්ථික අවපාලනය වැනි කරුණු කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමිනි. ඔහු ජයග්‍රහණය නොකළද, ඔහුගේ ප්‍රචාරණ ව්‍යාපාරය පක්ෂයේ පදනමට ශක්තියක් වූ අතර එහි පිළිගැනීම පුළුල් කළේය. 2020 පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේ සාම්ප්‍රදායික දේශපාලන පක්ෂවල ආධිපත්‍යයට අභියෝග කිරීමේ අරමුණින් එක්සත් වේදිකාවක් යටතේ ජාතික ජන බලවේගයෙන් තරඟ කළේය. සන්ධානයට ආසන 3ක් පමණක් හිමි වූ අතර, එය හඬ නඟන සහ බලගතු විපක්ෂ බලවේගයක් ලෙස පවතී. 2022 ආර්ථික අර්බුදයේ දී ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික බිඳවැටීමට තුඩු දෙන රජයේ ප්‍රතිපත්ති විවේචනය කිරීම නිසා NPP සැලකිය යුතු මහජන අවධානයක් දිනා ගත්තේය. එය වැරදි කළමනාකරණය ඉස්මතු කරමින් සහ අර්බුදයට විකල්ප විසඳුම් ඉදිරිපත් කරමින් විරෝධතා සහ උද්ඝෝෂණ සංවිධානය කළේය. කෙසේ වෙතත් අද වන විට ඔහු ශ්‍රී ලංකා නව වන විධායක ජනාධිපති බවට පත් වී ඇත.

ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ (ජවිපෙ) ආරම්භ වී ඇත්තේ 1965 රෝහණ විජේවීර විසිනි. මෙය මුල දී මාක්ස් ලෙනින්වාදී විප්ලවවාදී පක්ෂයකි.සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති, ආර්ථික සමානාත්මතාවය සහ අධිරාජ්‍යවාදයට විරුද්ධත්වය වෙනුවෙන් පෙනී සිටියේය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, පක්ෂය පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයට සහභාගී වෙමින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදයට මාරු වී ඇත. ආණ්ඩුවට එරෙහිව සන්නද්ධ නැගිටීම් දෙකකට නායකත්වය දීම සම්බන්ධයෙන් ජවිපෙ ප්‍රකට ය. 1971 කැරැල්ලේ දී සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක මැතිනියගේ රජය පෙරලා දැමීමේ අරමුණින්. ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ සාමාජිකයන් දහස් ගණනක් ඝාතනය කර හෝ සිරගත කර එය මර්දනය කරන ලදී. 1987-1989 කැරැල්ලේ දී ජේ.ර් ජයවර්ධනගේ රජය ඉලක්ක කර ඉන්දු ලංකා ගිවිසුමට විරුද්ධ විය. මෙම වකවානුවේ දී ජවිපෙ සහ රාජ්‍යය යන දෙඅංශයෙන්ම පුලුල් ප්‍රචණ්ඩත්වය දක්නට ලැබුණි. 1989 මර්දනයෙන් පසු වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාමුවක් යටතේ 1990 දශකයේ දී ජවිපෙ යළි පාර්ලිමේන්තු දේශපාලනයට පිවිසියේ ය. ඔවුන්ගේ දූෂණ විරෝධී ව්‍යාපාර සහ නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති විවේචනය කිරීම සඳහා ඔවුන් සැලකිය යුතු ජනප්‍රියත්වයක් ලබා ගත්හ. මෑත කාලීන දේශපාලන වේදිකාව තුළ සමාජවාදී ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ, ආදායම් අසමානතාවය අඩු කිරීම සහ ශක්තිමත් සමාජ සුබසාධන පද්ධති වෙනුවෙන් පෙනී සිටියි. අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය සේවා සහ දූෂණ විරෝධී ක්‍රියාමාර්ග කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. රාජ්‍ය වත්කම් පෞද්ගලීකරණයට සහ විදේශ යැපීමට දැඩි ලෙස විරුද්ධ වේ. ඉන් පසු ඔහු ජාතික ජන බලවේගය පිහිටුවීය.

ජාතික ජන බලවේගය (NPP) ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රගතිශීලී දේශපාලන හවුලකි. පද්ධතිමය දූෂණය, සමාජ අසාධාරණය සහ ආර්ථික අවපාලනය ආමන්ත්‍රණය කිරීම සඳහා පිහිටුවා ඇති NPP, වාමාංශික, සමාජවාදී සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සංවිධානවල පුළුල් සන්ධානයක් නියෝජනය කරයි. මෙය 2019 දී නිල වශයෙන් දියත් කරන ලදී. නායකත්වය දරනු ලැබූවේ අනුර කුමාර දිසානායක වන එවකට ප්‍රකට වාමාංශික දේශපාලනඥයෙක් සහ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයා විසිනි. ලේකම් වූයේ වසන්ත සමරසිංහ මහතාය.සන්ධානය මාක්ස්වාදී-ලෙනින්වාදී මූලයන් සහිත ජනතා විමුක්ති පෙරමුන (ජ.වි.පෙ) විසින් මෙහෙයවන ලද නමුත් එය විවිධ වෘත්තීය සමිති, සිවිල් සමාජ කණ්ඩායම් සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදය සහ සාධාරණ සංවර්ධනය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින ස්වාධීන වෘත්තිකයන් ඇතුළත් කිරීමට පුළුල් වී ඇත.

දෘෂ්ටිවාදය සහ දැක්ම ගත් විට දූෂණය, ආර්ථික විෂමතාවය සහ පද්ධතිමය අකාර්යක්ෂමතාව වැනි ප්‍රධාන ජාතික ගැටළු ආමන්ත්‍රණය කිරීමෙන් NPP සාධාරණ සහ සාධාරණ සමාජයක් අපේක්ෂා කරයි. මොවුන්ගේ දේශපාලන මතවාද වූයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදය, දූෂණ විරෝධී සහ පාලන ප්‍රතිසංස්කරණ, ආර්ථික ස්වාධීනත්වය සහ තිරසාර සංවර්ධනය ආදියයි. ඉලක්ක වූයේ රාජ්‍ය ආයතන කෙරෙහි විශ්වාසය යළි ගොඩනැංවීම,දූෂණයෙන් තොර පාලනයක් ඇති කිරීම,අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍යය, කෘෂිකර්මාන්තය සහ පාරිසරික තිරසාරත්වය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන ප්‍රතිපත්ති සෑදීමයි.

ප්‍රධාන වශයෙන් අවධානය යොමු කරනු ලබන්නේ යහපාලනය-විනිවිදභාවය, වගවීම, සහ ඥාති සංග්‍රහය සහ දේශපාලන දූෂණය අවසන් කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටියි, ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ-ධනය සහ ජාතික සම්පත් සාධාරණ ලෙස බෙදා හැරීම ප්‍රවර්ධනය කරයි, අත්‍යවශ්‍ය රාජ්‍ය වත්කම් හා සේවා පෞද්ගලීකරණයට විරුද්ධයි, සමාජ සුබසාධනය-නිදහස් අධ්‍යාපනයට සහ සෞඛ්‍යයට සහය දක්වයි, ආන්තික ප්‍රජාවන් නගා සිටුවීම සහ ආදායම් අසමානතාවය අවම කිරීම අරමුණු කරයි, ජාතික සමගිය-ශ්‍රී ලංකාවේ විවිධ ජනවාර්ගික සහ ආගමික කණ්ඩායම් අතර සමගිය සඳහා උත්සාහ කරයි, සංහිඳියාව සහ දිගුකාලීන සාමය ගොඩනැගීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි.තරුණ සහභාගීත්වය-තරුණ තරුණියන් දේශපාලනයට ක්‍රියාකාරීව සම්බන්ධ වීමට දිරිගන්වයි, තරුණයින් සඳහා රැකියා අවස්ථා සහ නිපුණතා සංවර්ධන වැඩසටහන් ලබාදීමට උත්සාහ කරයි ආදී අංශයන් වෙත ය.

ජාතික ජන බලවේගය නොහොත් ජාතික ජන බලය යනු සම්ප්‍රදායික දේශපාලන සංස්ථාපිතයට විකල්පයක් ඉදිරිපත් කිරීමේ අරමුණින් මතු වූ ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂයකි. මෙම රජය පිහිට වූයේ ඇයිද යන්න, පෙර සහ පසු ඡන්ද ගතිකත්වය සහ වෙනස් වීමට හේතු තේරුම් ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන ඉතිහාසය සහ විකාශනය වන මැතිවරණ පරිසරය පිළිබඳ සවිස්තරාත්මක පරීක්ෂණය වැදගත් වේ.

ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ (SLPP) සහ එක්සත් ජාතික පක්ෂය (UNP) යන ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛ දේශපාලන පක්ෂ දෙක කෙරෙහි ගොඩනැගෙන මතවාදයන්ට  ප්‍රතිචාර වශයෙන්   ජාතික ජන බලවේගය  නිර්මාණය විය. බොහෝ ඡන්දදායකයින් රාජපක්ෂ ප්‍රමුඛ ආණ්ඩුව සහ එ.ජා.ප ය ප්‍රමුඛ පක්ෂ දෙකෙහිම දූෂණය, වැරදි කළමනාකරණය සහ අකාර්යක්ෂමතාව පිලිබඳ කලකිරීම ප්‍රකාශ කළහ. පැරණි බිහිසුනු දේශපාලන තත්ත්වයෙන් හෙම්බත් වූ ඡන්දදායකයින් වෙත ආයාචනා කරමින්, පාලන විනිවිදභාවය, දූෂණ විරෝධී සහ සමාජ සාධාරණත්වය කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේ ය.  ජාතික ජන බලවේගය  පිහිටුවීම විශේෂයෙන් වැදගත් වූයේ, එය දශක ගණනාවක් විපක්ෂයේ සිටි සාම්ප්‍රදායික සමාජවාදී දේශපාලන පක්ෂයක් වන ජනතා විමුක්ති පෙරමුණෙන් උකහා ගත් වාමාංශික දේශපාලනයේ සහ සංස්ථාපිත විරෝධී හැඟීම් ඒකාබද්ධ කිරීමක් නියෝජනය කළ බැවිනි. ජාතික ජන බලවේගයේ ජන්ද ගතිකත්වය 2019 ජනාධිපතිවරණයේදී සැලකිය යුතු අවධානයක් දිනාගත් නමුත්, සැලකිය යුතු ඡන්ද සංඛ්‍යාවක් දිනා ගත්තේ නැත. ජාතික ජන බලවේගය අපේක්ෂක අනුර කුමාර දිසානායක මහතා ලබා ගත්තේ 3.3% ක පමණ ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් පමණි. මෙම සිදුවීම හේතුවෙන් මැතිවරණ භූ දර්ශනය තුළ රාජපක්ෂ ප්‍රමුඛ ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණේ සහ එජාපයේ ආධිපත්‍යය ඉස්මතු වන්නට විය.

කෙසේ වෙතත්, 2020 පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය සැලකිය යුතු වෙනසක් සනිටුහන් කළේ ය.  ජාතික ජන බලවේගය  පාර්ලිමේන්තුවේ ආසන 3ක් ලබා ගනිමින් මුළු ඡන්ද ප්‍රතිශතයෙන් 3.3%ක් දිනා ගනිමින් සිය පැවැත්ම වැඩි කර ගත්තේ ය. පවතින දේශපාලන පක්ෂ සමඟ ගැටෙමින්මෙතෙක් පැමිණි ගමන වඩාත් ප්‍රගතිශීලී සහ සංස්ථාපිත-විරෝධී විකල්පයක් වෙත මාරුවීමක් පෙන්නුම් කරමින් පෙර ක්‍රියාවන්ට  සාපේක්ෂව මෙය කැපී පෙනෙන දියුණුවක් විය. දරිද්‍රතාවය පිටුදැකීම, අධ්‍යාපනයට ඇති අයිතිය සහ දූෂණයට එරෙහිව කටයුතු කිරීම වැනි කරුණු කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් ජාතික ජන බලවේග  වේදිකාව, ඡන්දදායකයන්ගෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් සමඟ සම්බන්ද විය.

ජාතික ජන බලවේගයහි ඡන්ද ප්‍රතිශතයේ  වෙනස්වන ගතිකත්වය සාධක කිහිපයක් හදුනා ගත හැකිය.

ප්‍රධාන ධාරාවේ පක්ෂ කෙරෙහි කලකිරීම

කාලයාගේ ඇවෑමෙන්  ශ්‍රී ලංකාවේ ඡන්දදායකයින් ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණේ සහ එජාපයේ පාලනය කෙරෙහි වැඩි වැඩියෙන් කලකිරීමට පත් විය. විශේෂයෙන් දූෂණ වංචා, දුර්වල ආර්ථික ක්‍රියාකාරිත්වය සහ ජාතික ප්‍රශ්න අකාර්යක්ෂම ලෙස හැසිරවීම හේතුවෙන් එම පක්ෂ කෙරෙහි අප්‍රසන්නතාවයක් වර්ධනය  විය. ජාතික ජන බලවේගය දේශපාලන වේදිකාවට පිවිසීම නව මාවතක් සොයන ඡන්දදායකයින් අතර ආකර්ෂණය දිනා ගත්තේ ය.දේශපාලනයෙන් හෙම්බත් වී සිටින ජනතාවට ඔවුනගේ පරමාර්ත ඉටු කරගත හැකි පාලනයකට නතු වීමට ඔවුන් පැකිලුනේ නැත.

ආර්ථික අර්බුදය

2020 වන විට ශ්‍රී ලංකාව ඉහළ ආර්ථික උද්ධමනය, විරැකියාව සහ රාජ්‍ය ණය ඇතුළු ආර්ථික අභියෝගවලට මුහුණ දෙමින් සිටියේ ය. මෙම ගැටළු විසඳීමට රජයට ඇති නොහැකියාව  හේතුවෙන් බොහෝ ඡන්දදායකයින් එම පක්ෂ දුරස් කළේ ය. කෘෂීකාර්මික රටක් වන ශ්‍රී ලංකාව තුල ගොවියාට කිසිදු සහනශීලී පිලිවෙතක් අනුගමනය නොවී හෙයින්, “පිහිට නැති දෙවියන් වැදීම පලක් නොමැත” යන මතයට  අර්ථයක් ඉටු කරමින් ජන්දය ලබා දීම වෙනස් කළහ. සමාජ සාධාරණත්වය සහ සමානාත්මතා සංවර්ධනය කෙරෙහි අවධාරණය කරමින් ජාතික ජන බලවේගය මෙම පරිසරය තුළ වර්ධනය වන ක්‍රම පටිපාටියන් සොයා ගත්තේ ය.

නායකත්වය සහ දේශපාලන උපායමාර්ගය

අනුර කුමාර දිසානායකගේ නායකත්වය එම පක්ෂයට තවත් තීරණාත්මක සාධකයක් විය. මෙතෙක් ක්‍රියාත්මක කිරීමට බලය නොමැති වූවද  ඔහුගේ සන්සුන්, ප්‍රතිපත්තිගරුක සහ ප්‍රායෝගික ප්‍රවේශය ප්‍රධාන පක්ෂවල නිතර නිතර සටන්කාමී සහ දේශපාලනයෙන් හෙම්බත් වූ ඡන්දදායකයින් සමඟ සම්බන්ද විය. "මෙතෙක් අපි පාඨයන්ට පණ පෙව්වද දැන් එය ක්‍රියාවට නංවාලීමට කාලය” යනුවෙන් තම සහෝදර පිරිසට අනුර කුමාර මහතා පවසා සිටියේ ය. ජාතික ප්‍රශ්න, විශේෂයෙන්ම දූෂණ විරෝධී සහ යහපාලනය සම්බන්ධයෙන් ඔහුගේ ස්ථාවරය, ඔහුව විශ්වාසනීය විකල්පයක් බවට පත් කළේය. 

අර්ථවත් දේශපාලන වෙනසක් අපේක්ෂා කළ තරුණ ඡන්දදායකයින් වෙත ජාතික ජන බලවේගය විසින් කරන ලද ඉල්ලීම් ද, එහි වැඩිවන ඡන්ද ප්‍රතිශතයට දායක විය. අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය සේවා සහ රැකියා වැනි කාරණා සම්බන්ධයෙන් පක්ෂයේ ප්‍රගතිශීලී ස්ථාවරය ශ්‍රී ලංකාවේ සම්ප්‍රදායික දේශපාලන ක්‍රම සමඟ සම්ප්‍රදායිකව අඩු සම්බන්ධයක් ඇති තරුණ තරුණියන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ ය.

ශ්‍රී ලංකාවට බලපෑ ආර්ථික අර්බුදය, ජනතාව තුළ ඇති වූ දේශපාලන කලකිරීම හේතුවෙන් මහජන සහයෝගය ලබා ගනිමින් මෙම දේශපාලන ව්‍යාපාරය සාර්ථකව  ඉදිරියට ගෙන යාමට ඔවුන්ට මාර්ගය විවර විය. අනුර කුමාර දිසානායක ජනාධිපතිවරණයේදී ප්‍රතිසංස්කරණවාදී සහ ස්ථාපිත විරෝධී න්‍යාය පත්‍රයක් පිළිබඳව අවධානය යොමු කළේය. එය විශේෂයෙන්ම මුල්බැසගත් දේශපාලන ප්‍රභූන් සමග වූ මහජන කලකිරීම උද්දීපනය කරමිනි. මොහු ප්‍රධාන වශයෙන්ම දූෂණ විරෝධී සහ පවුල් දේශපාලනය අවසන් කරන ලෙස ඉල්ලා සිටිමින් පද්ධතිමය වෙනසක් වටා ජනතාව ඒකරාශී කරන්නට විය. ඔහුගේ අවධානය යොමු වූයේ රාජපක්ෂවරුන් වැනි SLPP ,UNP,SLFP වැනි පක්ෂ වල මුල් බැසගත් සම්ප්‍රදායික ප්‍රභූ පැලැන්තියේ දේශපාලන බලපෑම බිඳ දැමීම කෙරෙහි ය.

අනුර කුමාර දිසානායකගේ යෝජනා වලින් ඉහළ බදු සහ ආර්ථික දුෂ්කරතාවලින් බර වූ මධ්‍යම හා අඩු ආදායම්ලාභී ජන කණ්ඩායම් වෙත අවධානය යොමු කළේය. එසේම වගවීම පාලන ප්‍රතිසංස්කරණ දේශපාලන පද්ධති ප්‍රතිසංස්කරණය වැනි අඩු ආදායම්ලාභී ජන කණ්ඩායම් වෙත අවධානය යොමු කළේය. කෘෂිකාර්මික ප්‍රතිසංස්කරණ, සමාජ සාධාරණත්වය ඉස්මතු කිරීම සඳහා මොහු ග්‍රාමීය ප්‍රදේශ හා අඩු නියෝජන සහිත ප්‍රජාවන් වෙත අවධානය යොමු කළේය. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල කෘෂිකාර්මික ප්‍රතිසංස්කරණ ගොවීන්ට සාධාරණ මිලක් ලබාදීම සහ ග්‍රාමීය කුටුම්භ මත ආර්ථික බර අඩු කිරීම වැනි ගැටලු විසඳීම කෙරෙහි වූ අවධානයට ජනතාවගේ විශාල සහයෝගයක් ලැබුණි.

දේශපාලන පද්ධති ප්‍රතිසංස්කරණය වැනි ඉල්ලීම් වෙනුවෙන් සිදු කළ 2022 අරගලයේ  ඉල්ලීම් සමග මුසු වෙමින් ඔහුගේ දේශපාල ව්‍යාපාරය කරගෙන ගියේ ය. අනුර කුමාර දිසානායකගේ දේශපාලන හැසිරීමෙහි ඇති විනිවිද භාවය බොහෝවිට තරුණයන්ගේ අවධානයට ලක් විය. ඔහුගේ සමාජ මාධ්‍ය භාවිතය සහ බිම්මට්ටමේ  සම්බන්ධතා ඔවුන්ගේ අභිලාෂයන් සමග පෙළ ගැසුණු ප්‍රතිසංස්කරණවාදී නායකයකුගේ ප්‍රතිරූපයක් ගොඩනගා ගැනීමට දේශපාලන ව්‍යාපාරය තුළදී ප්‍රධාන අවධානයක් යොමු කළේ ය. 

සිංහල ජනතාව බහුතරයක් වෙසෙන ප්‍රදේශවල අනුර කුමාරට සහාය ලබාදෙන පිරිස සිටි නමුත් උතුරු නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල සුළුතර ප්‍රජාවන් අතර අවිශ්වාසය ගොඩනැගී තිබුණි. මේ සියල්ල අතරතුර තවත් සමහර ඡන්ද දායකයන් ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ මාක්ස්වාදී මූලාරම්භය සහ අතීත කැරලිකාරී සහ භීෂණකාරී ප්‍රතිපත්ති නිසාවෙන් ජනතාව ඡන්දය ලබාදීමට යම්කිසි බියක් ඇතිවූ බව දක්නට ලැබුණි. ඒ බොහෝ දුරට වෙනස් කිරීම සඳහා මෙම දේශපාලන ව්‍යාපාරය සමත් වූ බව මොහුගේ ජයග්‍රහණය තුළින් පෙනී යයි.

සජිත් ප්‍රේමදාස වැනි අපේක්ෂකයන් සමාන ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳව ජනතාවට පොරොන්දු ලබාදෙන අතරතුර අනුර කුමාර පවතින දේශපාලන ක්‍රමය තුළ තමාගේ වෙනස හා ස්වාධීනත්වය ඉස්මතු කිරීම සිදු කළේය. මෙම වෙනස හේතුවෙන් අනෙකුත් අපේක්ෂකයන්ගේ දූෂිත ක්‍රියාකලාප නිසා කලකිරුණු ඡන්දදායකයන් අනුර කුමාර වටා ඒකරාශී වීමට හේතු විය.

අනුර කුමාර දිසානායක ඔහුගේ ඡන්දදායකයන් සමග සම්බන්ධ වීමට ඔහුගේ පණිවුඩ බෙදා හැරීමට සම්ප්‍රදායික මාධ්‍යවලට වඩා සමාජ මධ්‍ය සහ ඩිජිටල් වේදිකාවන් භාවිතා කළ බවක් දක්නට ලැබුණි. FACE BOOK,  X , TIKTOK,YOUTUBE  මෙහිදී ප්‍රධාන වන අතර ඒ හරහා ඔහුගේ ප්‍රතිපත්ති සන්නිවේදනය කිරීම, ප්‍රචාරණ රැළි වල දී සිදු කරන කතා ආදියෙහි සජීවී විකාශන ප්‍රචාරණය කිරීම සඳහා භාවිත කරන ලදී.මෙහිදී ඔහුගේ ප්‍රතිපත්ති යෝජනාවලින් සාරාංශගත කරන ලද තොරතුරු සටහන් සහ ප්‍රධාන අවස්ථා  අන්තර්ගත කෙටි වීඩියෝ පට ප්‍රචාරය කරන ලදී. X තුලින් #VoteForChange, #AKD2024, #ReFromSrilanka  වැනි හෑෂ්ටැග් භාවිත කරන ලදී.

රාජ අංශයේ කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ දැමීම සහ දූෂණය අවම කිරීමට පොරොන්දු වූ අතර කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසායකයන් සඳහා ණය ප්‍රවේශය වැඩිදියුණු කිරීමට සහ රැකියා උත්පාදනය සඳහා ව්‍යවසායකත්වය දිරිගැන්වීම සඳහා යෝජිත පියවර පිළිබඳව නිරන්තරයෙන් කතා කරන ලදී. සුළුතර ජනතාවක් සඳහා වැඩි නියෝජනයක් සහතික කිරීම සහ ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් අතර විශ්වාසය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා යෝජිත ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳව අවධානයට ලක්කර ඇති බව නිරන්තරයෙන් ජනතාවට ඇඟවීමට දේශපාලන වේදිකා සහ නව මධ්‍ය  වේදිකා භාවිතා කළේය.

අනුර කුමාර දිසානායක ශ්‍රී ලංකාවේ 2024 පැවති ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරය තුළ දී ගතික හා පරිවර්තනීය ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයක් දියත් කළේය. මෙහි දී පළමු වටයේ ඡන්ද වලින් 42.31% සහ දෙවන මනාප ගණන් කිරීමෙන් පසු 5,740,179ක් ලබා ගනිමින් සජිත් ප්‍රේමදාසට වඩා වැඩි බලයක් ලබා ගත්තේ ය. නාගරික සහ මධ්‍යම පාන්තික ප්‍රදේශවල ප්‍රබල ආකර්ෂණයක් පෙන්නුම් කරමින් මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්ක විසි දෙකෙන් පහළොවක ජයග්‍රහණයක් පෙන්නුම් කිරීමක් දක්නට ලැබිනි. ශ්‍රී ලංකාවේ 9 වැනි ජනාධිපතිවරයා ලෙස පත්වීම ඔහුගේ ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරයේ සාර්ථකත්වය මැනීමට හොඳ ම මිනුම් දණ්ඩකි. ජාතික  ජන බලවේගය (NPP) වසර ගණනාවක් දේශපාලනය තුළ රැඳී සිටිමින් මේ දක්වා එල්ල වූ සියලු අභියෝග හමුවේ කඩා නොවැටී සිටි දේශපාලන පක්ෂයක් බව ද මෙම ජයග්‍රහණය තහවුරු කළේ ය.

සැකසුම - මංජුලා දිසානායක, තමාලි පතිරාජ, තිසාරා රාජපක්ෂ
සංස්කරණය - ප්‍රසිලා සඳරුවනි