උල්කාපාත වර්ෂාවක් යනු, ස්වභාවික ආකාශ දර්ශනයකි. මේ දිනවලදී කතා බහට ලක් වෙන මාතෘකාවක්  ලෙස උල්කාපාත වර්ෂාව හදුනාගත හැකිය.දෙසැම්බර මස 14 දින අලුයම 3 සිට සවස් කාලය වන විටම බටහිර අහසේ දැක ගැනීමට හැකියාව පවතින බව ආකාශ විද්‍යාඥයන් පවසති. උල්කාපාත රාශියක් පෘථිවි වායුගෝලයට ඇතුළු වී දැවී යන විට රාත්‍රී අහස හරහා දීප්තිමත් ආලෝක ඉරි ඇති කරන විට සිදුවන විස්මිත ආකාශ සිදුවීමකි. මෙම උල්කාපාත, බොහෝ විට වල්ගාතරු හෝ ග්‍රහකවල අවශේෂ, කුඩා වැලි කැටවල සිට විශාල පාෂාණ දක්වා ප්‍රමාණයෙන් වෙනස් විය හැක. මෙම අංශු අධික වේගයෙන් පෘථිවි වායුගෝලය සමඟ ගැටෙන විට, ඝර්ෂණය හේතුවෙන් ඒවා විඝටනය වන අතර, උල්කාපාත හෝ "වෙඩි තැබීමේ තරු" ලෙස අප සාමාන්‍යයෙන් නිරීක්ෂණය කරන දේ නිර්මාණයක් ලෙස දර්ශනය වේ.

උල්කාපාත වර්ෂාව යනු ,අනාවැකි පළ කළ හැකි සිදුවීම් වන අතර එය වසරේ නිශ්චිත කාලවලදී සිදුවන අතර ඒවා බොහෝ විට වල්ගා තරුවක් විසින් ඉතිරි කරන ලද සුන්බුන් හරහා පෘථිවිය ගමන් කිරීම හා සම්බන්ධ වේ. උල්කාපාත වර්ෂාවක තීව්‍රතාවය වෙනස් විය හැකි නමුත් සුදුසු තත්ත්‍වයන් යටතේ ඒවා විස්මය දනවන දසුනක් විය හැකි අතර බොහෝ විට පැයකට උල්කාපාත දුසිම් ගනනක් හෝ සිය ගණනක් නිපදවයි.

1. උල්කාපාත වර්ෂාව ඇතිවීමට හේතුව කුමක්ද?
උල්කාපාත වර්ෂාව ඇති වන්නේ පෘථිවිය වල්ගා තරුවක කක්ෂයෙන් ඉතිරි වන සුන්බුන් හරහා ගමන් කරන විටය. වල්ගා තරු අයිස්, දූවිලි සහ පාෂාණමය ද්‍රව්‍ය වලින් සාදා ඇත. වල්ගා තරුවක් සූර්යයා වටා ගමන් කරන විට, එය දූවිලි හා කුඩා අංශු ආකාරයෙන් ද්‍රව්‍ය  වැගිරෙයි. පෘථිවිය මෙම සුන්බුන් මාර්ගය හරහා ගමන් කරන විට, උල්කාපාත  ඒවායින් බොහොමයක් ගල් කැටයකට වඩා විශාල නොවේ . පෘථිවි වායුගෝලය සමඟ ගැටේ. මෙහි ප්‍රතිඵලය වන්නේ වායුගෝලීය ඝර්ෂණය නිසා අංශු දැවී ගොස් අහස හරහා දෘශ්‍යමාන ආලෝක ඉරි ඇති වීමයි. මෙම සංසිද්ධිය උල්කාපාත වර්ෂාවේ බලපෑම ඇති කරයි.

2. උල්කාපාත වර්ෂාව නම් කිරීම සහ සම්භවය
උල්කාපාත වර්ෂාව නම් කර ඇත්තේ ඒවා ආරම්භ වී ඇති බව පෙනෙන තාරකා මණ්ඩලය අනුව ය. එය විකිරණ ලෙස හැඳින්වේ. උදාහරණයක් ලෙස, වඩාත් ජනප්‍රිය සහ සුප්‍රසිද්ධ උල්කාපාත වර්ෂාවක් වන පර්සයිඩ් උල්කාපාත වර්ෂාව, පර්සියස් තාරකා මණ්ඩලයේ නමින් නම් කර ඇත්තේ උල්කාපාත අහසේ එම කොටසින් විහිදෙන බව පෙනෙන බැවිනි.

සෑම උල්කාපාත වර්ෂාවකටම වෙනම මූලාශ්‍රයක් ඇත. සෑම අගෝස්තුවකම සිදු වන Perseids, Swift-Tuttle වල්ගා තරුව සමඟ සම්බන්ධ වේ. නොවැම්බර් මාසයේ උච්චතම ලියොනිඩ්ස්, Tempel-Tuttle වල්ගා තරුව සමඟ සම්බන්ධ වේ. ඒ හා සමානව, දෙසැම්බරයේ උච්චතම වන Geminids, 3200 Phaethon ග්‍රහකය සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති අතර, එය අසාමාන්‍ය ප්‍රභවයකි. මන්ද බොහෝ උල්කාපාත වර්ෂාව වල්ගා තරු සමඟ නොව ග්‍රහක සමඟ සම්බන්ධ වේ.

3. උල්කාපාත වැසි දැකිය හැක්කේ කවදාද සහ කොතැනද යන්න
උල්කාපාත වර්ෂාව යනු, වාර්ෂික සිදුවීම් වන අතර එය සෑම වසරකම දළ වශයෙන් එකම වේලාවක සිදු වේ. උල්කාපාත වර්ෂාවක උච්චතම අවස්ථාව උල්කාපාත වැඩිපුරම නැරඹීමට හොඳම කාලයයි. මෙම උච්චතම අවස්ථාවෙහිදී, පෘථිවිය වල්ගා තරුව විසින් ඉතිරි කරන ලද සුන්බුන් මාර්ගයේ ඝනතම කොටස හරහා ගමන් කරයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උල්කාපාතවල ඉහළම සාන්ද්‍රණය ඇතිවේ.

උල්කාපාත වර්ෂාව බොහෝ විට දින කිහිපයක් පවතින අතර උල්කාපාතවල තීව්‍රතාවය වෙනස් විය හැක. කෙසේ වෙතත්, රාත්‍රියේදී උල්කාපාත සංඛ්‍යාව අතිමහත් විය හැක. නිදසුනක් වශයෙන්, Perseid උල්කාපාත වර්ෂාව එහි උච්චතම අවස්ථාවෙහිදී පැයකට උල්කාපාත 100 ක් දක්වා නිපදවිය හැකි අතර Geminids හට පැයකට උල්කාපාත 120 ක් දක්වා නිපදවිය හැකිය.

උල්කාපාත වර්ෂාවක් නිරීක්ෂණය කිරීමට හොඳම කාලය සාමාන්‍යයෙන් මධ්‍යම රාත්‍රියෙන් පසුව වන අතර, විකිරණ ලක්ෂ්‍යය අහසේ වැඩි වේ. උල්කාපාත අහසේ ඕනෑම තැනක දිස්විය හැකි බැවින්, විකිරණ කෙරෙහි පමණක් අවධානය යොමු කිරීම අවශ්‍ය නොවේ. කෙසේ වෙතත්, ප්‍රශස්ත නැරඹීම සඳහා පැහැදිලි අහසක් සහ අවම ආලෝක දූෂණයක් තිබීම වැදගත් වේ. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක් හෝ නම් කරන ලද අඳුරු අහසක් වැනි නගර ආලෝකයෙන් දුරස්ථ ස්ථානයක් වඩාත් සුදුසුය.

4. උල්කාපාත වර්ෂාව පිළිබඳ විද්‍යාව
උල්කාපාත පෘථිවි වායුගෝලයේ කිලෝමීටර් 50 සහ 100 (සැතපුම් 30 සිට 60 දක්වා) උන්නතාංශවල දැවී යයි. උල්කාපාත අධික වේගයෙන් වායුගෝලයට ඇතුළු වන විට, ඒවා වායු අණු සමඟ දැඩි ඝර්ෂණයක් අත්විඳින අතර එමඟින් ඒවා රත් වී දිදුලනු ලැබේ. මෙය උල්කාපාතයක් ලෙස අප දකින දීප්තිමත් ආලෝක රේඛාවක් නිපදවයි.

බොහෝ උල්කාපාත පෘථිවි පෘෂ්ඨයට පැමිණීමට පෙර සම්පූර්ණයෙන්ම දැවී ගියත්, විශාල උල්කාපාත වායුගෝලය හරහා ගමන් කර උල්කාපාත ලෙස ගොඩ බැස්සවිය හැක. මෙම විශාල වස්තූන් සාපේක්ෂව දුර්ලභ ය. නමුත් ඒවා සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ සංයුතිය පිළිබද  විද්‍යාත්මක තොරතුරු සපයයි.

5. සංස්කෘතිය සහ ඉතිහාසය මත උල්කාපාත වර්ෂාවේ බලපෑම
උල්කාපාත වර්ෂාව සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ මිනිසුන් ආකර්ෂණය කර ඇත. පුරාණ සංස්කෘතීන් බොහෝ විට උල්කාපාත වර්ෂාව අර්ථකථනය කළේ දෙවිවරුන්ගේ පෙර නිමිති හෝ පණිවිඩ ලෙස ය. බොහෝ සංස්කෘතීන් තුළ, රාත්‍රී අහසේ දීප්තිමත් උල්කාපාත හදිසියේ ඇතිවීම අධ්‍යාත්මික වැදගත්කමක් සහිත අසාමාන්‍ය සිදුවීමක් ලෙස සැලකේ.

නවීන කාලවලදී, උල්කාපාත වර්ෂාව මහජනයාගේ සිත් ඇදගන්නා අතර, මෙම දර්ශනය නැරඹීමට ආශාවෙන් සිටින අහස නිරීක්ෂකයින් සමූහයක් ඇදගෙන යයි. Perseids සහ Geminids වැනි සිදුවීම් තාරකා විද්‍යාත්මක දින දර්ශනවල සලකුණු කර ඇති අතර, බොහෝ ආධුනික තාරකා විද්‍යාඥයින් සහ තරු නිරීක්ෂණ ලෝලීන් වැසි නිරීක්ෂණය කිරීමට රැස්වේ. උල්කාපාත වර්ෂාව ඔවුන්ගේ සුන්දරත්වයට අමතරව, උල්කාපාතවල සංයුතිය, වායුගෝලයේ හැසිරීම සහ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ ගතිකත්වය පිළිබඳ පර්යේෂණ ඇතුළු විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය සඳහා වටිනා අවස්ථා සපයයි.

6. ප්‍රසිද්ධ උල්කාපාත වැසි
වාර්ෂිකව සිදුවන සුප්‍රසිද්ධ උල්කාපාත වර්ෂා කිහිපයක් තිබේ. වඩාත් ප්‍රසිද්ධ උල්කාපාත වැසි සමහරක් ඇතුළත් වේ.

Perseids (අගෝස්තු): වසරේ වඩාත්ම අපේක්ෂිත උල්කාපාත වර්ෂාවක් වන Perseids උච්චතම අවස්ථාව අගෝස්තු මැද භාගයේදී සිදු වේ. ඔවුන් Swift-Tuttle වල්ගා තරුව සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති අතර දීප්තිමත්, වේගවත් උල්කාපාත නිපදවීමට ප්‍රසිද්ධය. Perseids ඔවුන්ගේ ඉහළ සංඛ්‍යාත උල්කාපාත සඳහා ප්‍රසිද්ධය.

Geminids (දෙසැම්බර්): Geminids ඔවුන්ගේ ස්ථාවර සහ විශ්වසනීය උල්කාපාත සංදර්ශන සඳහා ප්‍රසිද්ධය . ඒවා දෙසැම්බර් මැද භාගයේදී උච්චතම අවස්ථාව වන අතර 3200 ෆේතන් ග්‍රහකය සමඟ සම්බන්ධ වේ. Geminids අද්විතීය වන්නේ ඔවුන් වල්ගා තරුවකට වඩා ග්රහකයකින් පැමිණෙන බැවිනි.

Quadrantids (ජනවාරි): ජනවාරි මුලදී උච්චතම වන Quadrantids, ඉතා තීව්‍ර උල්කාපාත වර්ෂාවකි, නමුත් ඒවා කෙටි කාලීන වුවද, පැය කිහිපයක් පමණක් පවතී. Quadrantids දැනට අභාවයට ගොස් ඇති Quadrans Muralis තාරකා මණ්ඩලය සමඟ සම්බන්ධ වේ.

ලියොනිඩ්ස් (නොවැම්බර්): නොවැම්බර් මැද භාගයේදී උච්චතම වන ලියොනිඩ් උල්කාපාත වර්ෂාව, මිනිත්තුවකට දුසිම් ගනනක් හෝ උල්කාපාත සියගණනක් පවා දැකගත හැකි වන විට, නියමිත කාල පරාසයන්හිදී දර්ශනීය උල්කාපාත කුණාටු ඇති කිරීමට ප්‍රසිද්ධය. මෙම කුණාටු Tempel-Tuttle වල්ගා තරුව හා සම්බන්ධ වේ.

උල්කාපාත වර්ෂාව යනු, ස්වභාවධර්මයේ වඩාත් මනරම් සහ පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය හැකි තාරකා විද්‍යාත්මක සංසිද්ධියකි. කෙනෙකුගේ ගෙවත්තේ සුවපහසුවෙන් හෝ දුරස්ථ කාන්තාර ප්‍රදේශයක සිට නිරීක්ෂණය කළත්, උල්කාපාත වර්ෂාව ක්‍රියාත්මක වන විශ්වයේ සුන්දරත්වය දැකීමට අද්විතීය අවස්ථාවක් සපයයි. ඔවුන් අපට විශ්වයේ ගතික ස්වභාවය සහ එය තුළ අපගේ ස්ථානය මතක් කර දෙයි. අවකාශයේ විශාලත්වය පිළිබඳ නිහතමානී සහ විස්මිත දසුනක් ලබා දෙයි. ඔබ සාමාන්‍ය අහස නිරීක්ෂකයෙකු හෝ උද්‍යෝගිමත් තාරකා විද්‍යාඥයෙකු වුවද, උල්කාපාත වර්ෂාව අපට ඉහළින් ඇති තරු සහ අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ ආශ්චර්යයන් සමඟ සම්බන්ධ කරන අත්දැකීමක් ලබා දෙයි.

තමාලී පතිරාජ.